Chociaż broń o cechach podobnych do jataganu (naprzemiennie będę też nazywać yatağanem) była używana od czasów starożytnych, jej związek z nią i miejsce jej pochodzenia pozostają nieznane. R. Elgood sugeruje, że jatagan nie jest bronią pochodzącą z Azji Środkowej ani Persji i została przyjęta przez Turków podczas ich podbojów, prawdopodobnie na Bałkanach. Jatagan rozpowszechnił się w XVI wieku, jednak obecnie najwięcej zachowanych egzemplarzy pochodzi z XVII i XIX wieku. Jednym z pierwszych znanych jataganów jest haftowany jatagan wykonany przez mistrza Ahmeta Tekelu dla Sulejmana Wspaniałego. Broń ta jest wystawiona w Metropolitan Museum w Nowym Jorku. Jatagan to miecz turecki typu atakującego (jalman jednosieczny).
Powszechnie uważa się, że początkowo wykonywano je głównie w dystrykcie Denizli, w wiosce Yatağan, stąd miecz otrzymał nazwę od tego miejsca. Ponadto należy wziąć pod uwagę wpływ Bektashi Yatağana Baby, od którego pochodzi nazwa wioski. Inna plotka głosi, że jatagan, który jest zapięty za pasek, otrzymał tę nazwę, ponieważ nosi się go z boku (w języku tureckim podobnie brzmiące słowa "yan taraftan" oznacza "z boku"). W Imperium Osmańskim głównymi ośrodkami produkcji yataganów były Stambuł, Foça i Prizren. Obecnie broń ta jest nadal produkowana w Serinhisar w dystrykcie Denizli. Najważniejszą cechą broni, wykonywanej przez mistrzów tureckich na polecenie Hacı Bektaş Veli, jest to, że jest ostry tylko z jednej strony.
Cechy
Yatağan jest zakrzywiony jak wiele wschodnich szabli, ale -w przeciwieństwie do tradycyjnych szabli- jest zakrzywiony odwrotnie, z ostrzem skierowanym do wewnątrz. Sztychy jataganów, które podczas uderzenia zostają poddane dużym naprężeniom, wykonano ze stali, a grzbiety z żelaza, aby uzyskać lepszą elastyczność. Wystające "uszy" na trzonie rękojeści można oprzeć o nadgarstek, ułatwiając korzystanie z broni, które ze względu na jego wygięcie do wewnątrz nieco się kołysze. Ogólnie rzecz biorąc, metalowy pas rozciągający się od nasady głowni do tyłu podtrzymuje rękojeść, która może pęknąć w przypadku uderzenia. Większość yatağanów ma ryciny na rękojeściach i głowni. Rękojeść zdobiona jest intarsją z masy perłowej, pereł i kamieni szlachetnych zrobiona jest z z kłów morsa, kości słoniowej lub bydlęcej, rogu lub metalu (mosiądz, srebro), nie posiada ona żadnej osłony (jelca). Na głowni inkrustowano imię mistrza „Allah”, „Muhammad”, „Ali” lub zapisano wersety z Koranu.
Gdy użycie tej broni stało się powszechne, bardzo proste jatangany zostały również stworzone do użytku cywilnego.
Środek ciężkości jataganu znajduje się dalej od rękojeści i bliżej sztychu niż w przypadku innych szabli. Dlatego yatağan ma swoją własną, inną szkołę do treningów niż w przypadku innych szabli.
Krzywa ostrza yatağana jest podobna do hiszpańskiej „falcata”, egipskiej „kopesh” i greckiej „kopis”. Głownia w kształcie półksiężyca ma ostrą część wewnętrzną i tępą część zewnętrzną. Chociaż wygląd yatağanu ma wschodnie wpływy, jego użycie jest bardziej podobne do rzymskiego „gladiusa”. Podczas gdy miecze takie jak maczety i bukszpan skupiają się na cięciu poprzez rozprowadzanie energii uderzenia na ostrze, proste miecze mają tendencję do zadawania mocniejszych ciosów, skupiając więcej energii bliżej pióra miecza. W yatağanie w sztychu zmieniono kąt ostrza, a broń została opracowana tak, aby mocniej uderzała w okolicę głowy i szyi. Mocny cios w szyję mógł zabić przeciwnika bez większego problemu ze względu na i tak słabą średniowieczną zbroję w tym obszarze. Ze względu na ten styl użytkowania Europejczycy nazywali parę jataganów „nożyczkami do głowy”. Ponieważ była to krótka broń, nadawała się zarówno do użytku cywilnego, jak i taką, którą żołnierze mogli nosić jako broń boczną. Fakt, że jest bardziej śmiercionośny niż wiele sztyletów i krótkich mieczy, zwiększyło się nim zainteresowanie. Yatağan, podobnie jak janczarowie, był symbolem wielu armii bałkańskich w XVIII i XIX wieku. Oprócz karabinów i mieczy, których głównie używali, janczarowie nosili także jatagany na pasach.
Chociaż yatagan, dość powszechny wśród cywilów, był trudniejszy w użyciu niż sztylet i wymagał mistrzostwa, była to bardzo popularna broń ze względu na wspaniałość uszu i piękny kształt. W walkach było zwyczajem, że strona wyraźnie lepsza przeszkadzała słabszej stronie grzbietem, a nie sztychem.
Odnotowano regionalne różnice w rękojeściach tej broni: jatagany bałkańskie mają zwykle większe uszy, często wykonane z kości lub kości słoniowej, podczas gdy jatagany anatolijskie mają charakterystycznie mniejsze uszy, częściej wykonane z rogu lub srebra, podczas gdy Zeibekowie z wybrzeża Jońskiego nosili Yataghany typu T-Hilt . Wyrafinowane dzieła sztuki zarówno na rękojeści, jak i ostrzu można zobaczyć na wielu wystawianych dziś jataganach, co wskazuje na znaczną wartość symboliczną. Nie mając osłony, yatagan ściśle przylegał do górnej części pochwy; był on zwyczajowo noszony wepchnięty w szarfę w talii i przytrzymywany haczykiem. Ostrze może mieć wyciśnięty motyw Pieczęci Salomona.
